Amostrar código-fuonte de Anformaçon

{{Quemunicaçon}}
[[Fexeiro:Ecb mode pic.png|thumb|left|256px|Anformaçon an [[modo ECB]] codificada an eimaige.]]
'''Anformaçon''' ye l resultado de l processamiento, manipulaçon i ourganizaçon de [[dados]], de tal forma que repersente ua modificaçon (quantitatiba ó qualitatiba) ne l [[coincimiento]] de l sistema (pessona, animal ó máquina) que la recibe. <ref name=serra>{{Refréncia a libro|outor=Serra, J. Paulo|títalo=Manual de Teorie de la Quemunicaçon|subtítulo=|léngua=|eidiçon=|local=Cobilhana|eiditora=Libros Labcon|anho=2007|páiginas=203|páigina=93-101|capítulo=|belumes=|belume=|isbn=978-972-8790-87-5}}</ref> 

Anformaçon anquanto cunceito carrega ua dibersidade de seneficados, de l'uso quotidiano al técnico. Genericamente, l cunceito d'anformaçon stá antimamente ligado a las noçones de [[restriçon (teorie de l'anformaçon)|restriçon]], [[quemunicaçon]], [[cuntrole]], [[dados]], [[forma]], [[anstruçon]], [[coincimiento]], [[seneficado]], [[stímulo]], [[padron]], [[percepçon]] i [[repersentaçon de coincimiento]].

Ye quemun ne ls dies d'hoije oubir-se falar subre la [[Era de la Anformaçon]], l'adbento de la "Era de l Coincimiento" ó [[sociadade de l coincimiento]]. Cumo la [[sociadade de l'anformaçon]], la [[tecnologie de l'anformaçon]], la [[ciéncia de l'anformaçon]] i la [[ciéncia de la cumputaçon]] an [[anformática]] son assuntos i ciéncias recorrentes na atualidade, la palabra "anformaçon" ye frequentemente outelizada sin muita cunsidraçon puls bários seneficados qu'adquiriu al longo de l tiempo.

== Eitimologie ==
D'acuordo cul [[Dicionário Cuntemporáneo de la Léngua Pertuesa]], anformaçon ben de l [[latin]] '' anformatio,onis'', ("delinear, cunceber eideia"), ó seia, dar forma ó moldar na minte, cumo an [[eiducaçon]], anstruçon ó treinamiento.

La palabra de l [[Léngua griega antiga|griego antigo]] para ''forma'' era [[wikt:μορφή|μορφή]] (''morphe''; cf. morfo) i tamien  [[wikt:εἶδος|εἶδος]] (''eidos'') "tipo, eideia, forma, 'aqueilho que se bé', cunfiguraçon", la radadeira palabra fui ousada famosamente nun sentido filosófico técnico por [[Platon]] (i mais tarde [[Aristóteles]]) para denotar l'eidantidade eideal ó eissencia d'algo (ber [[Teorie de las eideias]]).

== Anformaçon cumo mensaige ==
[[Fexeiro:R. La. Fischer.jpg|thumb|R. La. Fischer]]
Anformaçon ye l stado dun sistema d'antresse (curjidade). Mensaige ye l'anformaçon materializada.

Anformaçon ye la culidade de la [[mensaige]] qu'un [[eimissor]] ambia para un ó mais recetores. Anformaçon ye siempre ''subre'' algo (tamanho dun parámetro, ocorréncia dun eibento etc.). Bista desta maneira, l'anformaçon nun ten de ser percisa. Eilha puode ser berdadeira ó mentirosa, ó solo un sonido (cumo l dun beiso). Mesmo un rugido inoportuno feito para inibir l fluxo de quemunicaçon i criar eiquíboco, serie, sob esse ángulo, ua forma d'anformaçon. Un rugido ye ousado na teorie de la quemunicaçon para se referir la qualquiera cousa qu'anterfira na quemunicaçon. <ref name=petzold>{{Refréncia a libro|outor=Petzold, Charles|títalo=Code|subtítulo=The Hidden Language of Cumputer Hardware and Software|léngua=anglés|eidiçon=|local=Redmond|eiditora=Microsoft Press|anho=2000|páiginas=393|páigina=72-73|capítulo=|belumes=|belume=|isbn=0-7356-1131-9}}</ref> Todabie, an tenermos gerales, quanto maior la ''cantidade'' d'anformaçon na mensaige recebida, mais percisa eilha ye.

Este modelo assume qu'hai un eimissor defenido i al menos un recetor. Refinamientos de l modelo assumen l'eisisténcia dua lenguaige quemun antendida pul eimissor i al menos por un de ls recetores. Ua bariaçon amportante eidantifica l'anformaçon cumo algo que puode ser quemunicado por ua mensaige de l'eimissor para un recetor capaç de cumprender la mensaige. Todabie, al eisigir l'eisisténcia dun eimissor defenido, l modelo de la ''anformaçon cumo mensaige'' nun acrecenta qualquiera seneficado a l'eideia de que l'anformaçon ye algo que puode ser straída dun ambiente, por eisemplo, atrabeç d'ouserbaçon, leitura ó mediçon.

Anformaçon ye un termo cun muitos seneficados dependendo de l [[cuntesto]], mas cumo regra ye relacionada d'acerca cun cunceitos tales cumo seneficado, coincimiento, anstruçon, quemunicaçon, repersentaçon i stímulo mental. Declarado simplesmente, anformaçon ye ua mensaige recebida i antendida. An tenermos de dados, puoden ser defenida cumo ua coleçon de fatos de ls quales cunclusones puoden ser straídas. Eesisten muitos outros aspetos de l'anformaçon bisto qu'eilha ye l coincimiento adquirido atrabeç de l studo, spriéncia ó anstruçon. Mas, arriba de todo, anformaçon ye l resultado de l processamiento, manipulaçon i ourganizaçon de dados nua forma que se some al coincimiento de la pessona que l recibe.
La [[teorie de la quemunicaçon]] analisa la medida numérica de l'ancerteza dun resultado. La teorie de la quemunicaçon tende a ousar l cunceito de [[antropia de l'anformaçon]], giralmente atribuído la [[Claude Shannon]].<ref name=shannon>{{Refréncia a libro|outor=Shannon, Claude I.; Weaber, Warren|títalo=The Mathematical Theory of Communication|subtítulo=|léngua=anglés|eidiçon=|local=Eillinois|eiditora=Illeni Books|anho=1949|páiginas=117|páigina=|capítulo=|belumes=|belume=|id=Library of Cungress Catalog Card mº 49-11922}}</ref> Outra forma d'anformaçon ye la [[anformaçon Fisher]], un cunceito de [[R.La. Fisher]].

Mesmo qu'anformaçon i dados séian frequentemente ousados cumo sinónimos, eilhes rialmente son cousas mui defrentes. Dados repersentan un cunjunto de fatos nun associados i cumo tal, nun ténen outelidade até que téngan sido apropiadamente abaluados. Pula abaluaçon, ua beç qu'haba algua relaçon seneficatiba antre ls dados i estes puodan amostrar algua relebáncia, son anton cumbertidos an anformaçon. Agora, estes mesmos dados puoden ser ousados cun defrentes propósitos. Assi, até que ls dados spressen algua anformaçon, nun son úteles.

=== Medindo l'antropia de l'anformaçon ===
La bison de l'anformaçon cumo mensaige antrou an çtaque cula publicaçon an [[1948]] dua anfluente dessertaçon de [[Claude Shannon]], ''La Mathematical Theory of Communication''.<ref name=shannon /> Esta dessertaçon fornece las fundaçones de la [[teorie de l'anformaçon]] i dota la palabra ''anformaçon'' nun solamente de seneficado técnico mas tamien de medida.<ref name=tierramon>{{Citar libro|Outor=Salomon, David|Títalo=Data Cumpression|Subtítulo=The Cumplete Reference|Eiditora=Springer|Local=Nuoba Iorque|páigina=279|Anho=2000|Eidiçon=2|isbn=0-387-95045-1}}</ref> Se l çpositibo eimissor ye eigualmente capaç d'ambiar qualquiera un dentre un cunjunto de <math>N</math> mensaiges, anton la medida preferida de la "anformaçon porduzida quando ua mensaige ye scolhida de l cunjunto" ye l [[logaritmo]] de la base dous de <math>N</math> (esta medida ye chamada [[outo-anformaçon]]). Neste artigo, Shannon prossegue:

: {{cquote|La [[scolha]] dua base logarítmica corresponde la scolha dua ounidade para medir l'anformaçon. Se la base 2 ye ousada, las ounidades resultantes puoden ser chamadas dígitos binairos, ó mais resumidamente, [[bit]]s, ua palabra sugerida por [[John W. Tukey|J. W. Tukey]]. Un çpositibo cun dues posiçones stabais, tales cumo un [[relé]] ó un circuito [[flip-flop]], puode armazenar un bit d'anformaçon. N de tales çpositibos puoden armazenar N bits…<ref name = "Shannon">The Bell Systen Technical Journal, Bol. 27, p. 379, (Júlio de 1948).</ref>}}

Un meio cumplementar de medir anformaçon ye fornecido pula [[teorie algorítmica de l'anformaçon]]. An resumo, eilha mede l cuntenido d'anformaçon dua lista de simblos baseando-se an quon prebesibles eilhes son, ó, mais specificamente, quon fácele ye cumputar la lista atrabeç dun [[porgrama de cumputador]]: l cuntenido d'anformaçon dua sequéncia ye l númaro de [[bit]]s de l menor porgrama capaç de cumputá-lo. La sequéncia ambaixo deberie tener ua medida d'anformaçon algorítmica mui baixa dado que ye un padron purfeitamente prebesible i la medida que l padron cuntina, la medida nun deberie altarar-se. L'anformaçon de Shannon deberie retornar la mesma medida d'anformaçon para cada simblo, bisto que son [[Aleatoriadade|statisticamente aleatórios]], i cada nuobo simblo ancrementarie la medida:
: 123456789101112131415161718192021

Ye amportante recoincer las lemitaçones de la teorie d'anformaçon tradecional i de la teorie algorítmica d'anformaçon de la perspetiba de l seneficado houmana. Por eisemplo, al referir-se al cuntenido seneficante dua mensaige, Shannon ouserbou: "frequentemente, mensaiges possuen ''seneficado''; estes aspetos semánticos de la quemunicaçon son eirrelebantes pa l porblema d'angenharie. L'aspeto seneficatibo ye que la mensaige rial ye ua selecionada ''dun cunjunto de mensaiges possibles''" (alcaforro ne l'ouriginal).

Michael Reddy ouserbou que "'senhales' de la [[teorie|teorie matemática]] son 'padrones que puoden ser trocados'. Nun hai mensaige cuntida ne l senhal, ls senhales spressan la capacidade de scolher dentre un cunjunto de mensaiges possibles." An teorie de l'anformaçon, "l sistema debe ser porjetado para ouperar cun qualquiera seleçon possible, nun solo cun aqueilha que será rialmente scolhida, bisto qu'esta ye çconhecida al tiempo de l porjeto".<ref>{{citar libro|outor=Blackburn, Perry L.|url=http://www.sil.org/silepus/Pus/48756/48756_Blackburn%20P_Code%20model%20of%20communication.pdf|títalo=The Code Model of Communication|eiditora=SIL Anternational|anho=2007|isbn=1-55671-179-4}}</ref>

== Anformaçon cumo padron ==
[[Fexeiro:BB-ASCII-art-screenshot-zebra.png|thumb|left|350px|Eimaige dua [[zebra]] custruída an [[ASCII]], sistema outelizado para [[codificaçon de carateres|codificar]] anformaçones an [[cumputador]]s.]]
Anformaçon ye qualquiera [[padron]] repersentado. Esta bison nun assume nin satidon nin partes que se quemuniquen diretamente, mas an beç desso, assume ua separaçon antre l'oubje(c)to i sue repersentaçon, bien cumo l'ambolbimiento d'alguien capaç d'antender este relacionamiento. Lougo, este punto de bista parece eisigir ua [[minte]] cunciente. Cunsidre-se l seguinte eisemplo: la [[statística eiquenómica]] repersenta ua [[eiquenomie]], todabie de forma nun percisa. L que ye giralmente chamado cumo dados an [[cumputaçon]], [[statística]] i outros campos, son formas d'anformaçon neste sentido. Ls padrones [[eiletromagnetismo|eiletromagnéticos]] nua [[rede de cumputadores]] i [[periférico|çpositibos periféricos]] stan relacionados a algo para alhá de l padron an si mesmo, tales cumo [[caratere]]s de testo para séren eisibidos i antradas de [[botoneira (cumputador)|botoneira]]. [[Senhal|Senhales]], [[Signo linguístico|signos]] i [[simblo]]s stan tamien nesta catadorie.<ref>{{citar libro|outor=Niemeyer, Luci|títalo=Eilemientos de Semiótica Aplicados al Zeign|páigina=35|anho=2007|Eidiçon=2ª|local=Riu de Janeiro|Eiditora=Nuobas Eideias/2AB Eiditora|isbn=85-86695-31-9}}</ref> Por outro lado, d'acuordo cula [[semiótica]], dados son simblos cun ua sintaxe detreminada i anformaçon son dados cun ua detreminada semántica. [[Pintura]] i [[zeinho]] cuntén anformaçon al nible an que repersentan algo tal cumo ua miscelánea d'oubjetos subre ua mesa, un [[retrato]] ó ua [[paisaige]]. An outras palabras, quando un padron d'algo ye trasposta pa l padron d'algua outra cousa, l radadeiro ye l'anformaçon. Este tipo d'anformaçon inda assume algun ambolbimiento de a minte cunciente, seia de l'antidade custruindo la repersentaçon, ó de l'antidade que l'anterpreta.

== Anformaçon i Semiótica ==
Beynon-Dabies <ref>{{citar libro|outor=Beynon-Dabies, P.|anho=2002|títalo=Anformation Systems: an antrodution to anformatics in Organisationes|local=Basingstoke, UK|eiditora=Palgrabe|isbn=0-333-96390-3}}</ref> <ref>{{citar libro|outor=Beynon-Dabies, P.|títalo=Business Anformation Systems|anho=2009|local=Basingstoke, UK|eiditora=Palgrabe|isbn=978-0-230-20368-6}}</ref> splica l cunceito multi-facetado d'anformaçon an tenermos de senhales i de sistemas de signos-senhales. Ls signos an si, puoden ser cunsidrados an tenermos de quatro nibles anter-dependentes, camadas ó galhos de la [[semiótica]]: pragmática, semántica, sintaxe i ampirismo. Estas quatro camadas serben para conetar l mundo social, por un lado cul mundo físico ó técnico, por outro lado ...

[[Pragmática]] stá preacupada cul propósito de quemunicaçon. La pragmáticas relaciona la queston de ls senhales cul cuntesto ne l qual ls senhales son ousados. L foco de la pragmática ye subre las antençones de ls agentes reales subjacentes al cumportamiento quemunicatibo.<ref name=barros>{{citar libro|outor=Barros, Diana Luç Pessona de|títalo=Teorie Semiótica de l Testo|anho=2005|local=San Paulo|Eiditora=Ática|isbn=85-08-03732-5|eidiçon=4ª}}</ref> An outras palabras, la pragmática stablece ua ligaçon de l léngua cula açon.

[[Semántica]] se preocupa cul seneficado dua mensaige trasmitida nun ato quemunicatibo. La semántica cunsidra l cuntenido de la quemunicaçon. La semántica ye l studo de l seneficado de ls senhales - l'associaçon antre senhales i cumportamiento. La semántica puode ser cunsidrada cumo l studo de la relaçon antre simblos i sous referentes ó cunceitos, particularmente la forma cumo ls senhales se relacionan cul cumportamiento houmano.<ref>{{citar libro|outor=Gudwin, Ricardo; Queiroz, João|títalo=Semiotics and Antelligent Systems Debelopment|páigina=130|capítulo=B - Symbols:Antegrated Cognition and Language|isbn=1-59904-063-8|eiditora=Eidea Group Publishing|local=Heirshey}}|</ref>

[[Sintaxe]] stá preacupada cul formalismo outelizado para repersentar ua mensaige. La sintaxe cumo ua ária studa la forma de quemunicaçon an tenermos de lógica i gramática de ls sistemas de signos. La sintaxe ye dedicada al studo de la forma i nun al cuntenido de senhales i sistemas de signos.

==Outras bisones de l'anformaçon==

=== Anformaçon cumo stímulo sensorial ===
Frequentemente, l'anformaçon ye bista cumo un tipo de [[stímulo]] a un ourganismo ó a un detreminado çpositibo. Neste sentido, l'anformaçon ye un coincimiento anscrito ó grabado sob ua forma scrita, oural ó audiobisual. L'anformaçon cumporta anton un eilemiento de sentido, sendo un seneficado trasmitido a un ser cunciente por meio dua mensaige beiculada nun meio que puode ser ampresso, un senhal eilétrico, ua óndia sonora, etc.<ref>{{citar libro|outor=Oulibeira, Marlene de (cordenadora)|títalo=Ciéncia de la Anformaçon i Biblioteconomie|subtítulo=Nuobos Cuntenidos i Spácios de Atuaçon|eiditora=Eiditora UFMG|anho=2005|local=Guapo Hourizonte|páigina=|isbn=85-7041-473-0}}</ref>

=== Anformaçon cumo ua anfluéncia que lieba la trasformaçon ===
Anformaçon ye qualquiera tipo de padron qu'anfluencia la formaçon ó trasformaçon d'outros padrones. Neste sentido, nun hai necidade de qu'ua minte cunciente perceba, mui menos reconheça, tal padron.

=== Anformaçon cumo ua propiadade na física ===
Anformaçon ten un papel bien defenido an [[física]]. Eisemplos çto ancluen l fenómeno de la ''[[armadilha quántica]]'', adonde partículas puoden anteragir sin qualquiera refréncia la sue separaçon ó a la [[belocidade de la luç]].

=== Anformaçon i dados ===
Las palabras ''anformaçon'' i ''dados'', son antercambiables an muitos cuntestos. Todabie, nun son sinónimos. Por eisemplo, d'acuordo cula ouserbaçon de Adan M. Gadomski (1993), ''dados ye todo que puode ser processado'' i ''las anformaçones son dados que çcriben un domínio físico ó abstra(c)to''. Knuth apunta que l termo ''dados'' se refire la repersentaçon de l balor ó cantidade medida al passo que ''anformaçon'', quando ousada nun sentido técnico, ye l seneficado daquele dado.<ref name=knuth>{{citar libro|outor=Knuth, Donald I.|títalo=Seleted Papers on Cumputer Science|local=Cambridge|páigina=1-2|páiginas=274|eiditora=Cambridge University Press|isbn=1-1881526-91-7}}</ref>

=== Anformaçon cumo registros ===
Registros (ó ''registos''<sup>[[Pertués ouropeu|PE]]</sup>) son ua forma specializada d'anformaçon. Eissencialmente, registros son anformaçones porduzidas cumo subprodutos d'atebidades comerciales ó trasaçones, ó cunscientemente cumo un registo de tales atebidades ó trasaçones i retidas an birtude de l sou balor. Primariamente l sou balor ye cumo eibidéncia de las atebidades de l'ourganizaçon, mas eilhes tamien puoden ser cunserbados por sou balor anformatibo. L gerenciamiento de registros ([[Records management]]) de sonidos garanten que l'antegridade de ls registros seia preserbada anquanto fúren necessairos.

{{ref-section}}

=={{Bibliografie}}==
<small>
* BEKENSTEIN, Jacob D. (Agosto, 2003). Anformaçon ne l [[percípio holográfico|ouniberso holográfico]]. ''Scientific Amarican''. Recuperado de [http://www.referencenter .com Reference Center]{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.
* BRETON, P. & PROULX S (1989). L’splosion de la communication; la naissance d’une noubelle eideologie. Paris: La D’berçarte, 1989.
* [[Luciano Floridi|FLORIDI, Luciano]], (2005). 'Is Anformation Meaningful Data?', ''Philosophy and Phenomenological Research'', 70 (2), pp.&nbsp;351 - 370. Çponíbel online an [http://www.wolfson.ox.ac.uk/~floridi/pdf/iimd.pdf Floridi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060725032037/http://www.wolfson.ox.ac.uk/~floridi/pdf/iimd.pdf |date=2006-07-25 }}.
* [[Luciano Floridi|FLORIDI, Luciano]], (2005). 'Semantic Cuncetiones of Anformation', ''The Stanford Ancyclopedie of Philosophy'' (Eidiçon de Ambierno, 2005), Edward N. Zalta (ed.). Çponíbel online an [http://plato.stanford.edu/antries/anformation-semantic/ Semántica]{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.
</small>

== {{Ber tamien}} ==
{{col-begin}}
{{col-break}}
* [[Ciéncia de l'anformaçon]] 
* [[Anfosfera]]
* [[Tecnologie de l'anformaçon]]
* [[Teorie de l'anformaçon]]
{{col-break}}
* [[Arquitetura d'anformaçon|Arquitetura d'anformaçones]]
* [[Teorie de sistemas]]
* [[Cibernética]]
{{col-break}}
* [[Admenistraçon de dados]]
* [[Metadados]]
|}

== {{Ligaçones sternas}} ==
{{Commones|Anformation}}

* {{link|en|2=http://isria.com|3=Anternational Security Research & Antelligence Agency}}, ampresa de cunsultoria specializada an anformaçon i assuntos ligados a la sigurança anternacional, que fornece als usuairos de la Anterneta ua [http://osint.isria .com Central de Fuontes Abiertas]{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.
* {{link|en|2=http://plato.stanford.edu/antries/anformation-semantic/|3=Semantic Cuncetiones of Anformation}} Rebisada por [[Luciano Floridi]] pa la ''Stanford Ancyclopedie of Philosophy''.
* {{link|en|2=http://pespmc1.bub.ac.be/ASC/NEGENTROPY.html|3=Antrada subre neguentropia}}
* {{link|en|2=http://arg4146.casacia.enea.it/wwwerg26701/gad-dit.htn|3=Anformation in the socio-cognitibe and systemic cuntext}}, Serbidor de Meta-Coincimiento de la ''Agéncia de Pesquisa Eitaliana'' (ENEA).
* {{link|en|2=http://www.outics.arizona.edu/Frieden/Fisher_Anformation.htn|3=Fisher Anformation, un Nuobo paradigma pa la Ciéncia: Antroduçon, percípios d'ancerteza, eiquaçones de óndia, eideias de Scher, Kant, Platon i Wheler.}} Este ansaio ye cuntinamente rebisado, a la luç de pesquisa cuntínua.
* {{link|en|2=http://www.princeton.edu/~pear/JahnATpages.pdf|3=Anformaçon, Cuncéncia i Salude}}
* [http://www.ouserbatoriodaimprensa.com.br/artigos.asp?cod=286DAC002 Anformaçon, percisamos defenir esse termo]{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

[[Catadorie:Anformaçon|*]]